10 mô hình khởi nghiệp đón đầu xu hướng thị trường 2025

Sự phát triển của công nghệ, hành vi người tiêu dùng và các nền tảng số đã tạo ra hàng loạt mô hình khởi nghiệp mới. Nếu bạn muốn khởi nghiệp mà vẫn chưa biết bắt đầu từ đâu, hãy tham khảo 10+ mô hình khởi nghiệp hiệu quả, phù hợp với xu hướng hiện đại.

Mô hình khởi nghiệp là gì?

Bạn có một ý tưởng kinh doanh và muốn bắt đầu hành trình khởi nghiệp? Nhưng bắt đầu như thế nào – bán sản phẩm trực tiếp, mở cửa hàng, làm app, hay nhượng quyền thương hiệu? Câu trả lời nằm ở việc bạn chọn mô hình khởi nghiệp nào.

Mô hình khởi nghiệp là cách bạn tổ chức, vận hành và phát triển doanh nghiệp từ những ngày đầu. Nó là "bộ khung" để bạn biến ý tưởng thành hiện thực:

• Bạn tạo giá trị gì cho khách hàng?
• Bạn bán bằng cách nào?
• Bạn kiếm tiền ra sao?
• Bạn có thể lặp lại – mở rộng – phát triển như thế nào?

10+ Mô hình khởi nghiệp đáng cân nhắc năm 2025

1- Mô hình khởi nghiệp tinh gọn (Lean Startup)

Mô hình khởi nghiệp tinh gọn (Lean Startup) là phương pháp khởi nghiệp được xây dựng bởi Eric Ries, nhấn mạnh việc bắt đầu với nguồn lực tối thiểu, thử nghiệm nhanh, học hỏi từ phản hồi thực tế của khách hàng và điều chỉnh sản phẩm liên tục. Bạn sẽ phát triển sản phẩm theo chu trình: xây dựng – đo lường – học hỏi, thay vì đầu tư lớn ngay từ đầu. Đặc điểm của mô hình này là ưu tiên hành động nhanh, giảm lãng phí và đưa sản phẩm ra thị trường sớm để kiểm chứng giả thuyết kinh doanh.

Khi môi trường kinh doanh biến động nhanh và tỷ lệ thất bại của startup vẫn ở mức cao (theo CB Insights, khoảng 70% startup thất bại sau 2-5 năm), mô hình khởi nghiệp tinh gọn giúp bạn hạn chế rủi ro đáng kể. Việc ưu tiên thử nghiệm sớm giúp bạn không tốn quá nhiều chi phí và thời gian vào những ý tưởng chưa được thị trường xác thực.

Đối tượng phù hợp: Người bắt đầu với ý tưởng mới, có kiến thức cơ bản về sản phẩm/dịch vụ, không có nhiều vốn, nhưng sẵn sàng học hỏi và cải tiến.

Những điểm cần lưu ý: Phải có tư duy linh hoạt và khả năng phân tích dữ liệu phản hồi một cách liên tục; Xác định rõ mục tiêu của từng giai đoạn thử nghiệm, tránh rơi vào vòng lặp thử nghiệm mà không đo lường hiệu quả cụ thể; Việc phát triển MVP (sản phẩm khả dụng tối thiểu) cần được làm một cách chỉn chu, đủ để người dùng trải nghiệm, nhưng không sa đà vào tính năng phụ không cần thiết.

2- Mô hình nhượng quyền thương hiệu (Franchise)

Mô hình nhượng quyền cho phép bạn sử dụng thương hiệu, sản phẩm và quy trình của một công ty có sẵn để kinh doanh. Đổi lại, bạn sẽ trả phí nhượng quyền và tuân thủ các tiêu chuẩn vận hành. Đặc trưng của mô hình này là độ an toàn cao hơn so với khởi nghiệp từ đầu, nhờ kế thừa hệ thống và danh tiếng sẵn có.

Trong bối cảnh người tiêu dùng ưa chuộng những thương hiệu quen thuộc và thị trường F&B, bán lẻ đang tăng trưởng, mô hình nhượng quyền giúp bạn rút ngắn thời gian xây dựng thương hiệu.

Ví dụ: Mở tiệm trà sữa nhượng quyền như Tocotoco, Gongcha, Mixue. Người nhận nhượng quyền không cần tự phát triển menu hay marketing.

Đối tượng phù hợp: Người muốn bắt đầu nhanh với mô hình ít rủi ro, có sẵn số vốn ban đầu và sẵn sàng vận hành theo quy trình có sẵn, không muốn tự xây dựng thương hiệu từ đầu

Những điểm cần lưu ý: Bạn cần nghiên cứu kỹ hợp đồng, chi phí ẩn, chính sách hỗ trợ và khả năng phát triển của thương hiệu nhượng quyền. Ngoài ra, bạn có ít quyền kiểm soát sáng tạo, nên cần cân nhắc kỹ nếu muốn tự chủ hoàn toàn trong kinh doanh.

3- Mô hình Freemium (miễn phí → trả phí)

Mô hình Freemium (kết hợp giữa “Free” và “Premium”) là cách bạn cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ cơ bản miễn phí, sau đó thu phí nếu người dùng muốn sử dụng thêm tính năng nâng cao. Đặc trưng của mô hình này là tạo ra một tệp người dùng lớn trước, rồi chuyển đổi dần họ thành khách hàng trả tiền.

Thói quen dùng thử miễn phí trước khi chi tiền ngày càng phổ biến, đặc biệt với sản phẩm số. Theo báo cáo của Statista (2024), các ứng dụng dùng mô hình Freemium có tỷ lệ giữ chân người dùng cao hơn 30-40% so với mô hình trả phí ngay từ đầu. Ngoài ra, sự phát triển mạnh mẽ của thị trường phần mềm, nội dung số và công nghệ giáo dục mở ra nhiều cơ hội khai thác mô hình này.

Ví dụ: Canva, ChatGPT, Spotify... đều cho người dùng dùng thử miễn phí, sau đó giới hạn tính năng nâng cao để mời trả tiền.

Đối tượng phù hợp: Có khả năng xây dựng sản phẩm số (app, phần mềm, khóa học, nền tảng...), hiểu về hành vi người dùng, và có chiến lược phát triển cộng đồng. Mô hình này phù hợp nhất với người làm startup công nghệ, giáo dục trực tuyến hoặc truyền thông số.

Những điểm cần lưu ý: Bạn cần tính toán kỹ ranh giới giữa phần miễn phí và phần trả phí để không làm mất động lực nâng cấp. Ngoài ra, chi phí duy trì hệ thống cho người dùng miễn phí có thể lớn, nếu bạn chưa tối ưu mô hình tài chính. Việc chuyển đổi người dùng từ miễn phí sang trả phí cần có thời gian và chiến lược rõ ràng.

4- Mô hình tiếp thị liên kết (Affiliate)

Tiếp thị liên kết là mô hình bạn quảng bá sản phẩm hoặc dịch vụ của bên thứ ba thông qua các đường link cá nhân hóa. Khi có người mua hàng hoặc thực hiện hành động thông qua liên kết đó, bạn nhận hoa hồng. Đặc điểm nổi bật của mô hình này là bạn không cần sở hữu sản phẩm, kho hàng hay hệ thống vận hành – chỉ tập trung vào việc tiếp cận và thuyết phục khách hàng.

Trong thời đại thương mại điện tử và nền kinh tế người ảnh hưởng (creator economy), hành vi mua sắm qua KOLs, YouTubers, TikTokers ngày càng phổ biến. Theo báo cáo của Accesstrade Việt Nam (2024), tổng giá trị giao dịch qua tiếp thị liên kết đạt hơn 2.000 tỷ đồng, tăng 38% so với năm trước. Mô hình này phù hợp với xu hướng tiêu dùng “mua hàng theo gợi ý” và xu thế kiếm tiền không cần hàng hóa.

Đối tượng phù hợp: Có khả năng tạo nội dung thu hút, có tệp khách hàng sẵn (fanpage, kênh cá nhân), xây dựng cộng đồng, biết SEO hoặc chạy quảng cáo. Mô hình này đặc biệt phù hợp với những người chưa có vốn, muốn khởi nghiệp nhẹ nhàng, hoặc đang xây dựng thương hiệu cá nhân.

Những điểm cần lưu ý: Bạn cần lựa chọn sản phẩm và nền tảng tiếp thị uy tín để đảm bảo độ tin cậy. Việc xây dựng niềm tin với khán giả là yếu tố then chốt, vì người mua sẽ quyết định dựa trên nội dung và độ tin tưởng dành cho bạn. Ngoài ra, bạn nên theo dõi hiệu quả từng chiến dịch để tối ưu nội dung và tỷ lệ chuyển đổi.

5- Bán hàng trực tuyến qua mạng xã hội (Social Commerce)

Bán hàng qua mạng xã hội là hình thức bạn giới thiệu và chốt đơn hàng trực tiếp trên nền tảng như Facebook, TikTok, Instagram hoặc Shopee Live. Bạn sử dụng các công cụ như livestream, video ngắn, bài viết hình ảnh để tiếp cận người mua mà không cần website riêng. Đây là mô hình bán lẻ linh hoạt, tận dụng tối đa sức mạnh nội dung và tính kết nối của mạng xã hội.

Người tiêu dùng, đặc biệt là thế hệ trẻ, có xu hướng mua hàng trực tiếp qua các video review hoặc livestream. Theo báo cáo của TikTok Shop Việt Nam năm 2024, hơn 70% người dùng khám phá sản phẩm mới qua video ngắn và livestream với doanh thu tăng hơn 60% trong vòng 1 năm. Chi phí khởi nghiệp thấp, tốc độ tiếp cận khách hàng nhanh là lý do mô hình này trở nên phổ biến.

Đối tượng phù hợp: Người có khả năng giao tiếp, tạo nội dung video, hiểu thị hiếu người xem và có thể duy trì sự xuất hiện đều đặn trên mạng xã hội; Người mới bắt đầu, cá nhân bán hàng nhỏ lẻ, người làm kinh doanh tại nhà hoặc người có nguồn hàng sẵn đều có thể triển khai với chi phí thấp.

Những điểm cần lưu ý: Cần chuẩn bị kỹ về kịch bản bán hàng, hình ảnh sản phẩm, cách trình bày nội dung và quy trình chốt đơn; Cập nhật thường xuyên thông tin về độ cạnh tranh và thuật toán nền tảng. Ngoài ra, việc chăm sóc khách hàng, xử lý tồn kho và đơn hàng vẫn là phần quan trọng trong vận hành.

6- Mô hình nền tảng (Platform-based Startup)

Mô hình nền tảng là hình thức bạn xây dựng một hệ thống kết nối hai hoặc nhiều nhóm người dùng có nhu cầu trao đổi giá trị. Ví dụ, bạn tạo nền tảng kết nối người bán và người mua, tài xế và khách hàng, hoặc freelancer và nhà tuyển dụng. Đặc điểm của mô hình này là tạo ra mạng lưới người dùng, nơi giá trị đến từ sự tương tác lẫn nhau, chứ không chỉ từ sản phẩm/dịch vụ trực tiếp của bạn.

Trong thời đại số, người dùng ngày càng có xu hướng tìm kiếm sự thuận tiện, cá nhân hóa và tốc độ khi tương tác với dịch vụ. Các mô hình nền tảng như Shopee, Grab, Airbnb phát triển mạnh nhờ khả năng mở rộng nhanh và chi phí cận biên thấp. 

Ví dụ: Shopee, Be, TopCV, Grab, Airbnb… đều là startup nền tảng kết nối nhiều bên tham gia vào hệ sinh thái.

Đối tượng phù hợp: Có tư duy hệ thống và năng lực công nghệ, muốn tạo sản phẩm quy mô lớn, có tiềm năng tăng trưởng nhanh, có khả năng huy động nguồn lực ban đầu để thu hút 2 bên người dùng.

Những điểm cần lưu ý: Bạn cần xác định rõ hai nhóm người dùng chính và đảm bảo cả hai bên đều thấy giá trị khi tham gia nền tảng. Khó khăn ban đầu thường là “bài toán con gà – quả trứng”: phải thu hút cả hai bên khi chưa có bên nào hiện diện trước. Ngoài ra, duy trì sự cân bằng, chất lượng dịch vụ và bảo mật thông tin là yếu tố sống còn khi mở rộng quy mô.

7- Mô hình dịch vụ – bán kỹ năng

Mô hình này dựa trên việc bạn cung cấp dịch vụ dựa theo chuyên môn hoặc kỹ năng có sẵn, như: thiết kế, viết nội dung, quay dựng video, lập trình, tư vấn marketing, dạy kỹ năng… Bạn có thể làm độc lập hoặc kết hợp với một nhóm nhỏ. Đây là mô hình linh hoạt, dễ triển khai, lấy năng lực cá nhân làm lõi thay vì sản phẩm hữu hình.

Ví dụ: Nhiều bạn trẻ khởi nghiệp bằng nghề freelancer thiết kế, quay video quảng cáo, dạy kỹ năng mềm, làm cố vấn marketing, tư vấn thuế… Có thể làm cá nhân hoặc tập hợp nhóm để nhận các dự án lớn.

Đối tượng phù hợp: Có sẵn kỹ năng hoặc chuyên môn rõ ràng, làm việc độc lập hoặc nhóm nhỏ, không cần đầu tư vốn nhiều, bắt đầu từ công sức.

Những điểm cần lưu ý: Bạn cần đầu tư xây dựng thương hiệu cá nhân, portfolio và kỹ năng làm việc chuyên nghiệp. Ban đầu có thể phải tự tìm khách, làm giá thấp để xây uy tín. Khả năng duy trì chất lượng, giao đúng thời hạn và mở rộng mối quan hệ là yếu tố quyết định việc tăng thu nhập lâu dài.

8- Mô hình khởi nghiệp quy mô nhỏ

Khởi nghiệp quy mô nhỏ là cách bạn bắt đầu kinh doanh với mô hình đơn giản, ít vốn, dễ kiểm soát. Điểm đặc trưng là linh hoạt, dễ xoay chuyển, phù hợp để thử nghiệm ý tưởng trước khi mở rộng. Đây thường là bước đệm để bạn hiểu thị trường và làm quen với vai trò người làm chủ.

Ví dụ: Bán đồ ăn vặt homemade, mở tiệm cà phê nhỏ, bán đồ secondhand, làm hộ kinh doanh cá thể...

Đối tượng phù hợp: Mới bắt đầu, chưa có kinh nghiệm, vốn ít, muốn thử trước, điều chỉnh sau, làm tay ngang hoặc kinh doanh phụ.

Những điểm cần lưu ý: Mặc dù quy mô nhỏ nhưng bạn vẫn cần kế hoạch cụ thể về doanh thu, chi phí, dòng tiền, vận hành đồng thời tận dụng mạng xã hội để xây dựng thương hiệu để mở rộng nhận biết đến với khách hàng tiềm năng.

9- Dịch vụ giao hàng theo yêu cầu

Đây là mô hình mà bạn xây dựng một hệ thống cung cấp dịch vụ giao hàng nhanh – thường là kết nối khách hàng với đội ngũ tài xế hoặc đối tác giao nhận qua nền tảng công nghệ. Bạn đóng vai trò tổ chức vận hành toàn bộ chuỗi: từ xây dựng ứng dụng, tuyển dụng tài xế, xử lý đơn hàng đến chăm sóc khách hàng. Mô hình này giống cách Ahamove, Loship hay Lalamove đang vận hành thị trường giao hàng nội thành.

Đối tượng phù hợp: Người có tư duy xây dựng hệ thống, hiểu biết về logistics, công nghệ và khả năng tổ chức đội ngũ. Mô hình này yêu cầu bạn xác định rõ thị trường ngách, phát triển công cụ hỗ trợ (app, dashboard) và tạo ra lợi thế cạnh tranh trong tốc độ, độ tin cậy, hoặc trải nghiệm người dùng. Nếu bạn có kinh nghiệm quản lý dự án, kết nối cộng đồng hoặc từng vận hành mô hình dịch vụ – đây là lựa chọn tiềm năng.

Ví dụ: Ahamove, Loship,...

Những điểm cần lưu ý: Mô hình này có rào cản gia nhập tương đối cao, đòi hỏi bạn đầu tư ban đầu cho công nghệ, marketing và nhân sự. Bạn cần kiểm soát chất lượng dịch vụ khi mở rộng quy mô, đặc biệt là ở khâu vận hành tài xế. Ngoài ra, thị trường đã có nhiều đối thủ lớn, nên bạn cần tập trung vào một thị trường ngách rõ ràng hoặc dịch vụ chuyên biệt để tạo khác biệt.

10- Mô hình bán hàng không cần nhập kho

Đây là mô hình kinh doanh mà bạn không cần sở hữu hoặc lưu trữ hàng hóa. Khi có đơn hàng, một bên thứ ba (như nhà sản xuất, nhà in, đơn vị logistics…) sẽ xử lý việc sản xuất và vận chuyển trực tiếp đến khách hàng. Bạn chỉ tập trung vào xây dựng kênh bán hàng, tạo nội dung và chăm sóc khách.

Ví dụ: Bán áo thun in theo yêu cầu qua Teespring, bán đồ gia dụng từ Trung Quốc qua Shopify.

Đối tượng phù hợp: Muốn kinh doanh online nhưng không có vốn nhập hàng hay đầu tư kho; có khả năng tìm kiếm sản phẩm ngách, hiểu biết về thị trường online, kỹ năng chạy quảng cáo hoặc làm nội dung số, muốn tiếp cận thị trường quốc tế thông qua nền tảng toàn cầu như Shopify, Etsy, Amazon.

Những điểm cần lưu ý: Rủi ro thường gặp là khó kiểm soát chất lượng sản phẩm, thời gian giao hàng lâu (với thị trường quốc tế) hoặc biên lợi nhuận thấp nếu cạnh tranh giá gay gắt. Do đó, bạn cần chọn nhà cung cấp uy tín, tập trung vào sản phẩm độc đáo và không ngừng thử nghiệm mẫu quảng cáo hiệu quả.

Chọn đúng mô hình khởi nghiệp cho bạn

Chọn đúng mô hình khởi nghiệp là bước đầu tiên để tối ưu hóa nguồn lực, giảm rủi ro và tăng cơ hội thành công. Không có mô hình nào là “tốt nhất cho tất cả”, mà chỉ có mô hình phù hợp nhất với điểm xuất phát, năng lực cá nhân và mục tiêu dài hạn của bạn. Dưới đây là một số gợi ý giúp bạn xác định mô hình phù hợp:

1- Bạn có bao nhiêu vốn khởi đầu?

• Nếu không có vốn hoặc rất ít vốn: Dịch vụ – bán kỹ năng, tiếp thị liên kết, bán hàng qua mạng xã hội, hoặc Freemium (nếu bạn có kỹ năng số).
• Nếu có một khoản vốn ban đầu và muốn rút ngắn thời gian xây dựng thương hiệu: Nhượng quyền thương hiệu hoặc khởi nghiệp quy mô nhỏ.

2- Bạn có kỹ năng chuyên môn hoặc thế mạnh cá nhân nào?

• Nếu bạn có kỹ năng cụ thể như viết, thiết kế, quay dựng, lập trình, tư vấn…: Hãy bắt đầu với mô hình dịch vụ – bán kỹ năng.
• Nếu bạn giỏi sáng tạo nội dung, biết cách thu hút cộng đồng: Có thể khai thác mô hình tiếp thị liên kết, bán hàng qua mạng xã hội, hoặc tạo nền tảng Freemium theo thế mạnh của mình.

3- Bạn muốn phát triển nhanh hay đi từ từ, ổn định?

• Nếu bạn ưu tiên tốc độ, thích làm thử nhanh – sai nhanh – học nhanh: Hãy thử mô hình khởi nghiệp tinh gọn (Lean Startup) hoặc bán hàng qua mạng xã hội, nơi phản hồi từ thị trường đến rất nhanh.
• Nếu bạn muốn xây dựng bài bản, có khả năng nhân rộng trong tương lai: Mô hình nền tảng hoặc Freemium có tiềm năng lớn, nhưng cần chiến lược và thời gian.

4- Bạn có tham vọng mở rộng quy mô lớn hay chỉ muốn kinh doanh cá nhân, linh hoạt?

• Nếu bạn chỉ muốn làm chủ quy mô nhỏ, tự do, kiểm soát tốt: Chọn mô hình dịch vụ – bán kỹ năng, bán hàng online, hoặc kinh doanh nhỏ tại nhà.
• Nếu bạn có tham vọng xây dựng startup quy mô lớn, phục vụ nhiều bên tham gia, hãy xem xét mô hình nền tảng, Freemium, hoặc dịch vụ giao hàng theo yêu cầu – nhưng cần chuẩn bị nguồn lực tương xứng.

5- Thị trường bạn nhắm đến là nội địa hay quốc tế?

• Nếu bạn muốn phục vụ khách hàng Việt Nam: Các mô hình như nhượng quyền, bán hàng qua mạng xã hội, dịch vụ giao hàng, hay dịch vụ kỹ năng sẽ dễ triển khai.
• Nếu bạn muốn tiếp cận thị trường quốc tế: Hãy nghiên cứu mô hình bán hàng không cần nhập kho (dropshipping/print-on-demand), hoặc Freemium dành cho sản phẩm số toàn cầu.

Lời kết

Trong giai đoạn đầu khởi nghiệp, nếu bạn chưa thật sự chắc chắn, hãy bắt đầu từ một mô hình nhỏ, dễ kiểm soát để học cách vận hành, hiểu nhu cầu thị trường và rèn kỹ năng. Sau đó, bạn có thể mở rộng, điều chỉnh hoặc kết hợp nhiều mô hình để tạo ra con đường khởi nghiệp riêng biệt cho mình.